انگیزه ى قیام و حرکت سیّدالشّهدا (علیه السلام) در گفتار آنحضرت
حضرت سیّدالشّهدا(علیهالسّلام) در شرایط گوناگون، سخنانى درباره ى انگیزه حرکت خود یادآور شده که هر یک، جهت خاصّى از آن قیام جاودانه را روشن مىنمایدکه ما در این گفتار به برخی از آنها اشاره مىکنیم.
الف. حرمت خلافت بر آل ابى سفیان
هنگامى که مروان بن حکم، دربارهى بیعت سیّدالشّهدا- علیهالسّلام- با یزید خواست از راه نصیحت وارد شود، حضرت فرمود:
«إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ، وَ عَلَى الاسلامِ السَّلامُ إِذْ قَدْ بُلِیَتِ الأُمَّهُ بِراعٍ مِثْلِ یَزیدَ، وَ لَقَدْ سَمِعْتُ جَدّى رَسُولَ اللَّهِ(صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم) یَقُولُ: أَلْخِلافَهُ مُحَرَّمَهٌ عَلى آلِ أَبى سُفیانَ».[۱]
ما براى خدا هستیم و به سوى او رجوع مى کنیم»، و با اسلام باید خداحافظى نمود آن هنگام که امّت، به حاکمى چون یزید مبتلا گردید. همانا از جدّم رسول اللَّه(صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم) شنیدم که مى فرمود: خلافت، بر خاندان ابوسفیان حرام است.
بیان: جمله ى استرجاع إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ، مستحبّ است هنگام بروز مصایب گفته شود. اصل این عمل، از قرآن شریف گرفته شده است، آن جا که تمسّک به آن را در برخورد با هر نوع مشکل و مصیبتى، از سیرهى مؤمنان صابر شمرده و مى فرماید:
«وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ* الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَهٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ».[۲]
و قطعاً شما را به چیزى از [قبیلِ] ترس و گرسنگى، و کاهشى در اموال و جانها و محصولات مى آزماییم؛ و مژده ده شکیبایان را: [همان] کسانى که چون مصیبتى به آنان برسد، مى گویند: ما از آنِ خدا هستیم، و به سوى او باز مىگردیم.
در روایات نیز هنگام بروز مصایب، به گفتن آن سفارش شده است.[۳] در این جا نیز گویا حضرت سیّدالشّهدا(علیه السّلام) با اظهار این جمله، مى خواهد اشاره بفرماید که:
اوّلًا: بیعت با یزید، براى من و اسلام و حکومت اسلامى مصیبت است، و چه مصیبتى! لذا در ادامه، به بیان آن پرداخته و مىفرماید:«وَ عَلَى الْإِسْلامِ السَّلامُ …» یعنى بیعت با یزید و حاکم شدن فردى چون او بر مسلمانان، مساوى با نفى اسلام و قرآن و سنّت، و پامال کردن زحمتها و تلاشهاى رسول اللَّه(صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم) است.
هم چنین در ادامه مى فرماید: «خودم از جدّم رسول اللَّه(صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم) شنیدم که فرمود: خلافت، بر آل ابى سفیان حرام [و حکومت آنها غاصبانه] است.
ثانیاً: گویا حضرت با ذکر جملهى استرجاع مى خواهد به نزدیک بودن وقایع و مصایبى که خداوند و رسول اکرم(صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم) و امیرمؤمنان(علیه السّلام) پیشاپیش از آن خبر داده بودند (با توجّه به معناى لطیف این کلمه) اشاره بفرماید و بگوید: من، در مقابل قضاى الهى راضى و صابرم. ما متعلّق به خدا هستیم و به سوى او مى رویم و در برابر پیشامدها، اختیارى نداریم.
حضرت امیرمؤمنان(علیه السّلام)نیز هنگام شنیدن خبر وفات مالک اشتر- علیه السّلام-، این کلامإِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ را همراه باالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ*؛ (ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است) فرمود و سپس عرض کرد:
«إِنّى أَحْتَسِبُهُ عِنْدَکَ، فَإِنَّ مَوْتَهُ مِنْ مَصائِبِ الدَّهْرِ …»[۴]
من این [مصیبت] را نزد تو حساب مى کنم؛ زیرا مرگ او، از مصیبتهاى روزگار بود …
نیز امام باقر(علیه السّلام) مى فرماید:
«إِذا أَصابَ الْعَبْدَ مُصیبَهٌ فَصَبَرَ وَ اسْتَرْجَعَ …»[۵]
هنگامى که مصیبتى به بنده برسد و صبر و بردبارى و استرجاع کند …
امام سجّاد(علیه السّلام)به نقل از رسول اکرم(صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم) مى فرماید:
«أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فیهِ کانَ فِى نُورِ اللَّهِ الْأَعْظَمِ: مَنْ کانَ عِصْمَهُ أَمْرِهِ شَهادَهَ أَنْ لا إِله إِلَّا اللَّهُ وَ أَنّى رَسُولُ اللَّهِ وَ مَن إِذا أَصابَتْهُ مُصیبَهٌقالَ: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ* …»[۶]
چهار چیز است که هر کس آن چنان باشد، در نور اعظم الهى قرار مى گیرد: کسى که حافظ و نگهدارندهى امورش، شهادت به لا اله الّا اللَّه و رسالت من باشد، وکسى که هر گاه مصیبتى به او رسد، بگوید: «ما از آنِ خدا هستیم، و به سوى او باز مى گردیم …»
این گونه احادیث و به ویژه آخرین حدیث، شاهد بر این مطلب است که مقصود از ذکر کلمه ى استرجاع در برابر مصایب و مشکلات، توجّه به معناى لطیف آن است که ذکر شد؛ زیرا اگر بنده، متوجّه معناى گذشته نباشد، چگونه در نور اعظم الهى قرار مى گیرد؟!
خلاصه: حضرت سیّدالشّهدا(علیه السّلام) با ذکر کلمه ى استرجاع و تسلیم محض در برابر حقّ سبحانه، خود را در نور اعظم الهى قرار مى دهد، در عین آن که صریح و بى پرده اعلام مى فرماید: «حکومت شخصى چون یزید، مصیبت براى من و اسلام و مسلمانان است».
ب. امر به معروف و نهى از منکر
حضرت سیّدالشّهدا(علیه السّلام) پیش از خروج از مدینه به سوى مکّه، در دومین بارى که به زیارت مزار رسول اکرم(صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم)رفت، چنین عرض نمود:
«أَللَّهُمَّ هذا قَبْرُ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ، وَ أَنَا بْنُ بِنْتِ نَبِیِّکَ وَ قَدْ حَضَرَنى مِنَ الْأَمْرِ ما قَدْ عَلِمْتَ. أَللَّهُمَّ إِنِّى أُحِبُّ الْمَعْرُوفَ وَ أُنْکِرُ الْمُنْکَرَ …»[۷]
بارالها! این قبر پیامبر تو محمّد(صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم) است و من، پسر دختر پیامبرت. و براى من امرى پیش آمده که خود بدان آگاهى. بارالها، من معروف را دوست دارم و منکر و کار زشت را نمى پسندم …
ج. اصلاح امت پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله
در وصیّتنامه ى امام حسین(علیه السّلام) به محمّد بن حنفیّه، چنین آمده است:
«… وَ إِنِّى لَمْ أَخْرُجْ أَشِراً وَ لا بَطِراً وَ لا مُفْسِداً وَ لا ظالِماً وَ إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلاحِ فِى أُمَّهِ جَدّى(صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم) أُریدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهى عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أَسیرَ بِسیرَهِ جَدّى وَ أَبى عَلِىِّ بنِ أَبى طالبِ(علیه السّلام).
فَمَنْ قَبِلَنى بِقَبُولِ الْحَقِّ فَاللَّهُ أَوْلى بِالْحَقِّ وَ مَنْ رَدَّ عَلىَّ هذا، أَصْبِرُ حَتّى یَقْضِىَ اللَّهُ بَیْنى وَ بَیْنَ الْقَوْمِ بِالْحَقِّ وَ هُوَ خَیْرُ الْحاکِمینَ …».[۸]
من از روى طغیان و تکبّر و تباهى و ظلم- از مدینه- خارج نشده ام؛ بلکه تنها براى طلب اصلاح در امّت جدّم(صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم)خارج شده ام، مى خواهم امر به معروف و نهى از منکر کنم و به سیره و روش جدّم، و پدرم علىّ بن ابى طالب(علیه السّلام) رفتار نمایم؛ پس هر کس مرا به حقّ بپذیرد، خداوند سزاوارتر است به حق؛ وهر کس این عمل مرا ردّ نموده و قبول نکند، صبر مى کنم تا خداوند میان من و این قوم، به حقّ حکم کند که او، بهترین حکم کنندگان است …
د. احیاى سنّت نبوى صلى الله علیه و آله
در نامه اى که به سران اهل بصره نوشت، چنین آمده است:
«إِنّى أَدْعُوکُمْ إلَى اللَّهِ وَ إِلى نَبِیِّهِ، فَإِنَّ السُّنَّهَ قَدْ امیتَتْ. فَإِنْ تُجیبُوا دَعْوَتى وَ تُطیعُوا أَمْرى، أَهْدِکُمْ سَبیلَ الرَّشادِ».[۹]
من شما را به خدا و پیامبرش دعوت مى کنم؛ زیرا سنّت پیامبر مرده است. اگر دعوتم را اجابت کنید و دستورم را اطاعت نمایید، شما را به راه رشد و صلاح هدایت مى کنم.
ه. عمل نکردن حکومت به حق
حضرت هنگام ورود به کربلا، خطبهاى براى یاران ایراد فرمود، که در قسمتى از آن آمده است:
«إِنَّهُ قَدْ نَزَلَ مِنَ الأَمْرِ ما قَدْ تَرَوْنَ، وَ أَنَّ الدُّنْیا تَغَیَّرَتْ وَ تَنَکَّرَتْ وَ أَدْبَرَ مَعْروفُها وَ لَمْ یَبْقَ مِنها إِلّا صُبابَهٌ کَصُبابَهِ الْإِناءِ وَ خَسیسُ عَیشٍ کَالْمَرعَى الْوَبیل. أَلا تَرَوْنَ إِلَى الْحَقِّ لَا یُعْمَلُ بِهِ وَ إِلَى الْباطِلِ لَا یُتَناهى عَنْهُ لِیَرْغَبِ الْمُؤْمِنُ فِى لِقاءِ رَبِّهِ حَقّاً حَقّاً، فَإِنِّى لا أَرَى الْمَوْتَ إِلّا سَعادَهً وَ الْحَیاهَ مَعَ الظّالِمینَ إِلّا بَرَماً».[۱۰]
همانا امرى که نازل شده مى بینید و [مى بینید] که دنیا دگرگون و بدمنظر گشته و نیکىهاى آن پشت کرده و از آن جز ته مانده اى، مثل ته مانده ى ظرفى که آب یا غذایش را خورده اند، و معیشت پستى مثل چراگاه خشک باقى نمانده است؟! آیا نمى بینید که به حقّ عمل و از باطل پرهیز نمى شود؟ [در این هنگام] باید شخص مؤمن حقّاً و واقعاً، خواهان دیدار پروردگارش باشد. همانا من مرگ را جز سعادت و خوشبختى، و زندگى با ستمگران را جز ناراحتى و ملامت نمى بینم.
بیان: روایاتى که تاکنون در این فصل ذکر شد، دربردارنده ى چند مطلب است:
۱٫ علّت قیام حضرت؛
۲٫ اظهار این مطلب که حکومت و خلافت از آن ماست؛
۳٫ اقامهى حقّ و سنّت رسول اللَّه( صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم)؛
۴٫ امر به معروف و نهى از منکر که خود، از شؤون حاکم اسلامى است.
و. امامت بر مردم
طرمّاح بن حکم به حضرت سیّدالشّهدا(علیه السّلام) عرض کرد:
«أُذَکِّرُکَ فِى نَفْسِکَ لا یَغُرَنَّکَ أَهْلُ الْکُوفَهِ، فَوَاللَّهِ لَئِنْ دَخَلْتَها لَتُقْتَلَنَّ وَ إِنِّى لَأَخافُ أَنْ لا تَصِلَ إِلَیْها».
به تو تذکّر مى دهم، مبادا فریب اهل کوفه را بخورى. به خدا قسم، اگر وارد کوفه شوى، حتماً کشته خواهى شد؛ بلکه مى ترسم که به آن جا نرسى.
حضرت در پاسخ فرمود:
«إِنَّ بَیْنى وَ بَیْنَ الْقَوْمِ مَوْعِداً أَکْرَهُ أَنْ أُخْلِفَهُمْ. فَإِنْ یَدْفَعِ اللَّهُ عَنّا فَقَدیماً مَا أَنْعَمَ عَلَیْنا وَ کَفى، وَ إِنْ یَکُنْ ما لابُدَّ مِنْهُ فَفَوْزٌ وَ شَهادَهٌ إِنْ شاءَ اللَّهَ».[۱۱]
میان من و این قوم، عهد و پیمانى است که دوست ندارم خلف وعده کنم. اگر خداوند [دشمن را] از ما دفع نماید، دیر زمانى است که نعمتش را شامل حال ما کرده و او کافى است؛ و اگر آن چه که چارهاى از آن نیست، پیش آمد، ان شاء اللَّه رستگارى و شهادت است.
بیان: حضرت در این روایت، در جواب طرمّاح، علّت قیام و حرکت خود به سوى کوفه را، خلف وعده نکردن بیان مى کند. ممکن است این پرسش مطرح شود که مگر عمل کردن به وعده در جایى که عامل مى داند کشته مى شود، لازم است؟ جواب این است که آرى، گویا پیامبران و معصومان(علیهمالسّلام)به حکم عصمتشان، موظّف اند، و یا خود را موظّف مى دانند که به آن چه مى گویند و وعده مى دهند، عمل کنند، اگر چه منجر به شهادتشان شود.
نتیجه ى جواب حضرت به طرمّاح در این روایت و به دیگران در روایات آینده این است که حاکم اسلامى، هم باید خود به احکام و وظایف شرع عمل کند و هم دیگران را راهنمایى نماید.
ز. تشکیل حکومت دینى
در نامه اى که پس از ورود به کربلا، براى سران کوفه نوشت، چنین آمده است:
«… أَمّا بَعدُ، فَقَدْ عَلِمْتُمْ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ(صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم) قَدْ قالَ فِى حَیاتِهِ: مَنْ رَأى سُلْطاناً جائِراً مُسْتَحِلًاّ لِحُرُمِ اللَّهِ، ناکِثاً لِعَهْدِ اللَّهِ، مُخالِفاً لِسُنَّهِ رَسُولِ اللَّهِ، یَعْمَلُ فِى عِبادِ اللَّهِ بِالإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ، ثُمَّ لَمْ یُغَیِّرْ بِقَوْلٍ أَوْ فِعْلٍ، کانَ حَقیقاً عَلَى اللَّهِ أَنْ یُدْخِلَهُ مَدْخَلَهُ. وَ قَدْ عَلِمْتُمْ أَنَّ هؤلاءِ الْقَوْمَ قَدْ لَزِمُوا طاعَهَ الشَّیْطانِ وَ تَوَلَّوا عَنْ طاعَهِ الرَّحمَنِ وَ أَظْهَرُوا الْفَسادَ وَ عَطَّلُوا الْحُدُودَ وَ اسْتَأْثَرُوا بِالْفَىْءِ وَ أَحَلُّوا حَرامَ اللَّهِ وَ حَرَّمُوا حَلالَهُ وَ إِنِّى أَحَقُّ بِهَذَا الْأَمْرِ لِقَرابَتِى مِنْ رَسُولِ اللَّهِ(صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم)…».[۱۲]
… امّا بعد، به تحقیق مى دانید که رسول اللَّه(صلى اللَّه علیه وآله وسلّم)در حال حیاتش فرمود: هر کس سلطان ستمگر و جائرى را ببیند که حرامهاى الهى را حلال مى شمرد، عهد و پیمان با خدا را مى شکند، با سنّت رسول خدا مخالفت مى نماید، و در مورد بندگان خدا به گناه و ظلم رفتار مى کند، و سپس با گفتار یا عمل با او مخالفت نکند، بر خدا سزاوار است که او را در جایگاه او جاى دهد [او را با آن ظالم محشور کند]. و مسلّماً مى دانید که این قوم، پیوسته شیطان را اطاعت کرده و از اطاعت رحمان روى گردان شده اند، و فساد را آشکار نموده و حدود الهى را تعطیل کرده و غنایم را به خود اختصاص داده، و حرام خدا را حلال، و حلال او را حرام مى شمرند. و همانا من، به واسطه نزدیکى و قرابت با رسول خدا(صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم)، به این امر [حکومت و خلافت] سزاوارترم …
بیان: حضرت در این نامه، بُعد دیگرى از علّت حرکت خود را- که مخالفت با حاکمان جور است- بیان مى فرماید و این که وظیفه ى هر مسلمانى است که در چنین شرایطى ساکت ننشیند و به نحوى، مخالفت خود را ابراز نماید و در غیر این صورت، با عامل ظلم و ستم شریک است.
ح. دورى از ترور و حفظ حرمت کعبه
پیش از خروج از مکّه، محمّد بن حنفیّه به حضرت عرض کرد:
«یا أَخى، إِنَّ أَهْلَ الْکُوفَهِ قَدْ عَرَفْتَ غَدْرَهُمْ بِأَبیکَ وَ أَخیکَ وَ قَدْ خِفْتُ أَنْ یَکُونَ حالُکَ کَحالِ مَنْ مَضى، فَإِنْ رَأَیْتَ أَنْ تُقیمَ، فَإِنَّکَ أَعَزُّ مَنْ بِالْحَرَمِ وَ أَمْنَعُهُ. فَقالَ: یا أَخى، قَدْ خِفْتُ أَنْ یَغْتالَنى یَزیدُ بْنُ مُعاوِیَهَ بِالْحَرَمِ فَأَکَونَ الّذى یُسْتَباحُ بِهِ حُرْمَهُ هَذَا الْبَیْتِ».[۱۳]
برادرم، حیله و مکر اهل کوفه به پدر و برادرت را که مىدانى. من مى ترسم حال شما هم مانند حال گذشتگان [پدر و برادرت] شود. پس اگر صلاح مىدانى [در مکّه] بمان که تو در حرم، عزیزترین و محفوظترین افراد هستى. حضرت [در پاسخ او] فرمود: برادرم، مى ترسم یزید بن معاویه به طور ناگهانى خونم را در حرم بریزد، و به سبب من، حرمت این خانه شکسته شود.
نیز در روایتى آمده است که: سیّدالشّهدا(علیه السّلام) روى به یاران خود کرده و فرمود:
«إِنَّ هَذا یَقُولُ لى کُنْ حَماماً مِنْ حَمامِ الحَرَمِ. وَ لَأَنْ أُقْتَلَ وَ بَیْنى وَ بَیْنَ الْحَرَمِ باعٌ، أَحَبُّ إِلَىَّ مِنْ أَنْ أُقْتَلَ وَ بَیْنى وَ بَیْنَهُ شِبْرٌ، وَ لَأَنْ أُقْتَلَ بِالطَّفِّ، أَحَبُّ إِلَىَّ مِنْ أَنْ أُقْتَلَ بِالْحَرَمِ».[۱۴]
این شخص [عبداللَّه بن زبیر] مى گوید: کبوترى از کبوتران حرم باش. ولى کشته شدن در فاصلهى درازى- دور دست از حرم- نزد من محبوبتر است از این که در فاصله ى یک وجب از حرم کشته شوم. و کشته شدن در طفّ [کربلا] براى من محبوبتر است از این که در حرم کشته شوم.
امام صادق(علیه السّلام) مى فرماید: عبداللَّه بن زبیر به حضرت سیّدالشّهدا(علیه السّلام) عرض کرد:
«لَوْ جِئْتَ إِلى مَکَّهَ فَکُنْتَ بِالْحَرَمِ. فَقالَ الْحُسَیْنُ(علیهالسّلام): لا نَسْتَحِلُّها وَ لا تُسْتَحَلُّ بِنا. وَ لَأَنْ أُقْتَلَ عَلى تَلِّ أَعْفَرَ، أَحَبَّ إِلَىَّ مِنْ أَنْ أُقْتَلَ بِها».[۱۵]
اى کاش به مکّه مى آمدى و در حرم مى بودى. امام حسین(علیه السّلام)فرمود: ما حرمت حرم را نمى شکنیم و به واسطه ى ما، حرمت آن شکسته نمى شود. همانا کشته شدن در تپّهى اعفر [محلّى از دیار ربیعه] نزد من، محبوبتر است از این که در حرم کشته شوم.
ابو هرم [ابو هرّه] از آن حضرت پرسید:
«یَابْنَ النَّبِىِّ مَا الَّذِى أَخْرَجَکَ مِنَ الْمَدِینَهِ؟»
اى پسر پیامبر، به چه علّتى از مدینه خارج شدى؟
حضرت فرمود:
«وَیْحَکَ یا باهَرَمٍ شَتَمُوا عِرْضى فَصَبَرْتُ وَ طَلَبُوا مالى فَصَبَرْتُ وَ طَلَبُوا دَمى فَهَرَبْتُ …»[۱۶]
رحمت خدا بر تو اى باهرم، متعرّض آبرویم شدند، صبر کردم؛ و مالم را خواستند، بردبارى کردم؛ و خواستند خونم را بریزند، فرار کردم …
حضرت در پاسخ فرزدق که پرسید:
«ما أَعْجَلَکَ عَنِ الْحَجِّ؟»
چه عجله اى است که حجّ نکرده [از مکه] خارج شدى؟
فرمود:
«لَوْ لَمْ أَعْجَلْ، لأَخِذْتُ.»[۱۷]
اگر عجله نمى کردم، حتماً مرا مى گرفتند.
بیان: حضرت در این سلسله از روایات، دلیل خروج خود را حفظ حرمت حرم ذکر مى نماید و این که اگر خارج نشود، یزید اقدام به قتل حضرت در خانه خدا مى کند و در نتیجه، قداست و حرمت حرم خدا از بین مى رود.
ط. مخالفت با حکومت باطل
عتبه بن ابى سفیان، حاکم مدینه، هنگامى که جواب نامه ى یزید را مبنى بر بیعت نکردن سیّدالشّهدا(علیه السّلام) براى او فرستاد، یزید در جواب نوشت:
«أَمّا بَعْدُ، فَإِذا أَتَاکَ کِتَابى هَذا، فَعَجِّلْ عَلَىَّ بِجَوابِهِ وَ بَیِّنْ لى فِى کِتَابِکَ کُلَّ مَنْ فى طاعَتى أَوْ خَرَجَ عَنْها وَلْیَکُنْ مَعَ الْجَوابِ رَأسُ الحُسَیْنِ بنِ عَلِىٍّ.
فَبَلَغَ ذَلِکَ الْحُسَیْنَ(علیهالسّلام) فَهَمَّ بِالْخُرُوجِ مِنْ أَرْضِ الْحِجازِ إِلَى أَرْضِ الْعِراقِ.»[۱۸]
امّا بعد، هنگامى که این نامه به تو رسید، جوابش را زود بفرست و در نامه ات، موقعیت تمام کسانى را که از من اطاعت، یا از طاعتم سرپیچى مى کنند روشن کن.
و باید سر حسین بن على، همراه جواب نامه باشد.
همین که این خبر به امام حسین(علیه السّلام)رسید، تصمیم گرفت از حجاز، به سوى عراق خارج شود.
ى. ضرورت قیام
حضرت سیّدالشّهدا(علیهالسّلام) در روز عاشورا، در لحظات نزدیک به شهادتش ندا فرمود:
«یا زَیْنَبُ، یا أُمَّ کُلْثُومُ، یا سُکَیْنَهُ، یا رُقَیَّهُ، یا فاطِمَهُ، عَلَیْکُنَّ مِنِّى السَّلامُ.»
اى زینب، اى امّ کلثوم، اى سکینه، اى رقیّه، اى فاطمه، خداحافظِ شما.
حضرت زینب(علیهاالسّلام) رو به سوى حضرت نمود و عرض کرد:
«یا أَخى، أَیْقَنْتَ بِالْقَتْلِ».
برادرم، آیا به شهادت خود یقین دارى؟
حضرت جواب داد:
«کَیْفَ لا أَیْقَنُ وَ لَیْسَ لى مُعینٌ وَ لا نَصیرٌ؟!»
چگونه یقین نکنم، در حالى که هیچ کمک و یاورى ندارم؟!
حضرت زینب(علیهاالسّلام)عرض کرد:
«یا أَخى، رُدَّنا إِلَى حَرَمِ جَدِّنا رَسُولِ اللَّهِ(صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم).»
برادرم، ما را به حرم جدّمان رسول خدا(صلّى اللَّه علیه وآله وسلّم) برگردان.
حضرت فرمود:
«هَیْهاتَ، لَوْ تُرِکْتُ ما أَلْقَیْتُ نَفْسى فِى الْمَهْلَکَهِ …».[۱۹]
هیهات، اگر مرا رها مىکردند، خود را در مهلکه نمىانداختم …
بیان: این سلسله از روایات، سبب خروج حضرت از مدینه، و نیز حرکت از مکّه به سوى کوفه، و بلکه در تمام مراحل را- چنان که آخرین روایت به آن اشاره دارد- همان حفظ جان شریف آن حضرت و عمل به دستورهاى شرعى مىداند، تا بدان وسیله، دسیسههاى شیطانى بنى امیّه، در کشتن ناگهانى ایشان خنثى شده و با چنان حرکت تاریخى و با شهادت خود، اسلام را در تاریخ زنده نگه دارد و در واقع می توان گفت علّت حرکت، همه ى عوامل مذکور است که حضرت در برخى از سخنان، بهانگیزه و علّت اصلى قیام اشاره فرموده، و در بعضى دیگر به علّت ظاهرى- که به حسب موازین ظاهرى شرع وظیفه ى خود تشخیص داده بودند، و یا به علل مقطعى که در شرایط خاصّ پیش آمده- اشاره مى فرماید.[۲۰]
[۱]. ذریعه النّجاه، ص ۱۶٫
[۲]. سوره ى بقره، آیات ۱۵۵ و ۱۵۶٫
[۳]. ر. ک: وسایل الشیعه، ج ۲، ابواب دفن، باب ۷۳ و ۷۴، ص ۸۹۵ و ۸۹۷ و مستدرک الوسایل، ج ۲، باب ۶۱ و ۶۲، ص ۴۰۲ و ۴۰۶٫
[۴]. مستدرک الوسایل، ج ۲، ص ۴۰۳، ابواب دفن، باب ۶۱، روایت ۳٫
[۵]. مستدرک الوسایل، ج ۲، ص ۴۰۸، ابواب دفن، باب ۶۲، روایت ۶٫
[۶]. وسایل الشیعه، ج ۲، ص ۸۹۷، ابواب دفن، باب ۷۳، روایت ۸٫
[۷]. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۲۸٫
[۸]. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۲۹٫
[۹]. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۴۰٫
[۱۰]. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۸۱٫
[۱۱]. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۶۹٫
[۱۲]. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۸۱٫
[۱۳]. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۶۴٫
[۱۴]. بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۸۵، روایت ۱۶٫
[۱۵]. کامل الزیارات، باب ۲۳، ص ۷۲، روایت ۵٫ در روایت دیگرى امام باقر- علیهالسّلام- مىفرماید حضرت به عبداللَّه فرمود: « یَابْنَ الزُّبَیْرِ لَأَنْ أُدْفَنَ بِشَاطِىء الفُراتِ، أَحَبُّ إِلَىَّ مِنْ أَنْ أُدْفَنَ بِفِنَاءِ الْکَعْبَهِ.»؛ ( اى پسر زبیر، همانا، مدفون شدن در کنار رود فرات نزد من، محبوبتر است از این که در آستانهى کعبه مدفون شوم.)، کامل الزیارات، باب ۲۳، ص ۷۳، روایت ۶٫
[۱۶]. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۱۴٫
[۱۷]. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۶۵٫
[۱۸]. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۱۲٫
[۱۹]. ذریعه النّجاه، ص ۱۳۸٫
[۲۰]سعادت پرور، على، فروغ شهادت، ۱جلد، احیاء کتاب – تهران، چاپ: سوم، ۱۳۸۸ ش.
منبع: http://mazaheb.com
Powered by WPeMatico