مقام محمود

سید مهدی موسوی زاده -مجله خُلُق

وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَهً لَکَ عَسی أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُودا؛ و قسمتی از شب را به خواندن قرآن و نماز زنده بدار درحالی که عبادتی افزون برای توست. امید است که پروردگارت تو را به مقامی پسندیده برانگیزد».۱

اذکار، عبادات، اوراد، ریاضات شرعی و خلاصه هر چیزی که مؤمن برای سیر در صراط مستقیم و رسیدن به عوالم معنا به آنها نیاز دارد، بر دو قسم اند: یک قسم آن اعمالی است که جنبه اختصاصی شان زیاد است؛ به گونه ای که تشخیص مناسب بودن عملی برای شخص خاصّی بسیار مشکل است و نیاز به بصیرتی مخصوص دارد. امّا قسم دوم اعمالی است که جنبه عمومی شان بیشتر است؛ هر چند در این گونه اعمال نیز رعایت جهات خاصّی لازم است. از جمله اعمال قسم دوم، نماز شب است؛ اسرار و نعمت های عجیبی در بیداری سحر و احیای شب به عبادت است! خدای متعال در قرآن کریم در ضمن برشمردن اوصاف متّقین می فرماید: کانُوا قَلیلاً مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعُونَ *

وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ؛ مقدار کمی از شب را می خوابیدند و در سحرها طلب آمرزش می کردند».۲

فضیل بن یسار که از اصحاب امام جعفر صادق(ع) است، از آن امام نقل می کند که فرمود: إِنَّ الْبُیُوتَ الَّتِی یُصَلَّی فِیهَا بِاللَّیْلِ بِتِلَاوَهِ الْقُرْآنِ تُضِی ءُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا تُضِی ءُ نُجُومُ السَّمَاءِ لِأَهْلِ الْأَرْض ؛ خانه هایی که شبانه در آن نماز و قرآن خوانده می شود آن گونه برای اهل آسمانها روشن افشانی می کند که ستارگان آسمان برای اهل رمین نورافشانی می کنند».۳

عبد الله بن سنان، از امام صادق(ع) در مورد عبارت «سیماهُمْ فی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ [ذلک مَثَلُهم فِی التّوریه]؛ در صورت های آنان اثر سجده است [این مثل آنها در تورات است].» که درباره مؤمنین به پیامبر اکرم۶ نازل شده پرسید. ایشان در جواب فرمودند: هُوَ السَّهَرُ فِی الصَّلَاه؛ در اثر نماز خواندن در دل شب است».۴ مرحوم شیخ محمّد تقی مجلسی۱ در شرح این کلام امام۷ می فرماید: «أی آثار السهر من رقه القلب و الخضوع و الخشوع و اصفرار الوجه؛ یعنی آثار شب زنده داری از دل نازکی و خضوع و خشوع و زردی صورت در آنها باشد».۵

در سیره علمای ربّانی نیز همواره التزام به بیداری شب و تهجّد یکی از اعمال ثابت و از مسلّمات سلوک وجود داشته است. به عنوان مثال، مرحوم آیت الله سید شهاب الدین مرعشی نجفی۱ در ضمن وصایای خود به فرزندشان می نویسند: و اوصیه ان یدفن معی الخمره (السجاده) التی صلیت علیها سبعین سنه صلاه اللیل. و اوصیه ان یدفن معی السبحه التربتیه التی استغفرت بعددها فی الاسحار؛ و سفارش می کنم که سجاده ای که هفتاد سال بر آن نماز شب خواندم و تسبیح تربتی که چند سال در سحرها با آن، از خدا طلب آمرزش کردم، همراه من دفن شود».۶

همچنین یکی از شاگردان آیت الله سید عبد الکریم کشمیری۱ از ایشان نقل می کند که فرموده اند: «… قرآن زیاد خواندن، نماز شب و امثال اینها مقام می آورد

آیت الله سید محمّد حسین حسینی طهرانی۱، از علّامه سید محمّد حسین طباطبائی۱ نقل کرده که فرمود: «… یک روز درِ مدرسه ای ایستاده بودم که مرحوم قاضی۱ از آنجا عبور می کردند. چون به من رسیدند، دست خود را روی شانه من گذاردند و گفتند: فرزندم، دنیا می خواهی نماز شب بخوان، آخرت می خواهی، نماز شب بخوان!»۸

پی نوشت ها

ـــــــــــــــــــــــ

۱٫ سوره إسراء: ۷۹ *

۲٫ سوره ذاریات: ۱۷ و ۱۸ *

۳٫ من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۴۷۳٫ *

۴٫ همان. *

۵٫ روضه المتّقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص۶۷۷٫ *

۶٫ الاجازه الکبیره، ص۵۲۹٫ *

۷٫ آفتاب خوبان، ص۶۸٫ *

۸٫ مهر تابان، ص۲۶٫

منبع:  http://www.hawzah.net