حیا

قال رسول اللَّه صلى الله علیه و آله: «الْحَیاءُ مِنَ الإیمانِ». «۱»

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مى ‏فرماید: «حیا از ایمان است».

علماى علم اخلاق حیا را حالت انقباض نفس مى‏دانند که در مقابل زشتی ها خود را عقب مى‏ کشد. سرچشمه حیا مثل بسیارى از عکس العملهاى انسان همان معرفت و شناخت است. انسان وقتى زشتى عملى را مى‏ شناسد خودش را در مقابل آن حفظ مى‏ کند.

حیا یک عامل مهمّ باز دارنده است و باعث مى ‏شود که انسان به بسیارى از گناهان آلوده نشود، به عنوان مثال، حیا مانع مى ‏شود از اینکه دروغ بگوید، غیبت کند یا ریا کند. و خودش را در مقابل چنین اعمالى حفظ مى‏ کند.

وقتى حیاى انسان از بین رود، دیگر میان او و گناهش مانعى وجود نخواهد داشت.

در احادیث اهل‏بیت علیهم السلام روى حیا تأکید بسیار شده است، پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در حدیث مورد بحث مى ‏فرماید: حیا و شرم، از ایمان است.

حیا یک حالت دفاعى است مثل سیستم دفاعى بدن که وقتى میکروبى وارد بدن مى ‏شود این سیستم آن را نابود مى ‏کند.

و همچنین حضرت على علیه السلام مى‏فرماید: «وَ مَنْ کَثُرَ خَطَؤُهُ قَلَّ حَیاؤُهُ، وَ مَنْ قَلَّ حَیاؤُهُ قَلَّ وَرَعُهُ، وَ مَنْ قَلَّ وَرَعُهُ ماتَ قَلْبُهُ، وَ مَنْ ماتَ قَلْبُهُ دَخَلَ النّارَ؛ کسى که خطایش زیاد شود حیایش کم مى‏شود (چون وقتى یک بار گناه کند خجالت مى ‏کشد؛ امّا وقتى تکرار شد دیگر خجالت نمى‏کشد و حیا کم مى‏شود) و کسى که حیایش کم شد، زهدش کم مى‏شود (پرهیز از گناه نمى‏کند) و کسى که پرهیز از گناهش کم شود، قلبش مى ‏میرد، و کسى که قلبش بمیرد، اهل جهنّم است». «۲»

پس بى‏ حیایى انسان را به جهنّم مى‏ کشاند.

امام صادق علیه السلام مى ‏فرماید: «لا إیمانَ لِمَنْ لا حَیاءَ لَهُ؛ کسى که ایمان ندارد، حیا نیز ندارد». «۳»

در هر جامعه‏اى گناه تکرار شود، حیا از بین مى‏ رود و هرگاه گناه تکرار بشود ابهّت آن جامعه از بین مى‏ رود یا ابهت آن گناه یا ابهت آن کار خوب از بین مى‏رود.

چه کنیم که حیا زیاد شود و این سپر همیشه باشد؟

دو راه وجود دارد:

  1. کسب معرفت بیشتر؛ یعنى در مورد عواقب گناه بیشتر فکر کنیم و درباره خدا معرفتمان بیشتر شود، و باور کنیم که عالم محضر خداست.
  2. وقتى گناهى از ما سر زد، فوراً توبه کرده و این دیوار شکسته را تعمیر کنیم.

 

( ۱) تحف العقول، حکمت ۱۶۱٫

( ۲) نهج البلاغه، کلمات قصار، ۳۴۹٫

( ۳) اصول کافى، ج ۳، ص ۱۶۶؛ بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۳۱؛ میزان الحکمه، مادّه« الحیاء».

 

منبع:

گفتار معصومین(ع) نوشته آیت الله العظمی مکارم شیرازی، ص۱۱۱ و ص ۱۱۲

از نرم افزار مجموعه آثار آیت الله العظمی مکارم شیرازی