حقوق همسایه

زندگی اجتماعی نیازمند پذیرش ضرورت‌هایی است. ارتباط با همسایگان و چگونگی معاشرت با آن‌ها از اموری است که مورد توجه جدی اسلام است. رسول گرامی نیز در سخنان خویش، ابعاد مختلف این مسئله را بررسی رده است. نگاهی به اندیشه‌های آسمانی حضرت در این زمینه راه‌گشا و سازنده است.

نخستین نکته در سخنان رسول خدا(صلی الله علیه و آله) توجه به حد همسایگی است. رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) در حدیثی می‌فرماید: «حد همسایگی چهل خانه است». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۱۳۵۰)

البته پیام سخن رسول گرامی اسن نیست که مثلا خانه شماره چهل و یک از مرز همسایگی خارج است و حتما تا خانه شماره چهل جزو همسایگان انسان محسوب می‌شوند، بلکه این یک معیار متعارف است که حدود نسبی را تعیین می‌کند و در شرایط مختلف زمانی و مکانی و اجتماعی و… ممکن است این مقدار کم یا زیاد شود. پیام اصلی این حدیث می‌تواند این باشد که نه تنها پذیرش اصل همسایگی ضروری است، بلکه نباید به حداقل اکتفا کرد. بلکه باید به میزان متعارف توجه کرد که البته چهل خانه می‌تواند از یک طرف باشد که در مجموع تعداد زیادی خانه جزو همسایگان شمرده می‌شوند و این دارای پی‌آمدهای مثبت و سازنده و اثرگذار در روابط اجتماعی است.

نکته دیگر در سخنان رسول گرامی که بیانگر اهمیت مسئله همسایگی در فرهنگ اسلام است، موضوع تحقیق درباره همسایه است که حتی بر خرید خانه مقدم است؛ یعنی انتخاب انسان در خرید خانه را چگونگی همسایه شکل می‌دهد و هدایت می‌کند. رسول گرامی در حدیثی می‌فرماید: «همسایه‌ را پیش از خانه و رفیق را پیش از راه و توشه را پیش از سفر باید انتخاب و تهیه کرد». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۱۳۱۶)

در گفتاری دیگر می‌فرماید: «پیش از خریدن خانه همسایه را پیدا کنید و پیش از مسافرت، رفیق سفر را بیابید». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۴۸۰)

پیام این دو حدیث نبوی آن است که بر خلاف روش عموم مردم که برای خرید منزل، نوع خانه و موقعیت مکانی آن را در نظر میِ‌گیرند، اسلام تحقیق درباره همسایه را اصل مؤثر در انتخاب می‌داند؛ یعنی آن‌چه می‌تواند به منزل انسان ارزش بدهد، همسایه یا همسایه‌هایی است که انسان می‌خواهد با آن‌ها زندگی کند. این گذشته از جایگاه مهم روابط اجتماعی در فرهنگ دینی، بیانگر اصالتی است که اسلام به انسان‌هی شایسته و خوب در زندگی می‌دهد و دقت در انتخاب همسایه خوب، پای‌بندی عاقلانه انسان را به روابط اجتماعی سالم و سازنده نشان می‌دهد.

نکته دیگر در سخنان رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) در این زمینه، توجه به حقوق همسایه است. نخستین محور تأکید بر حق همسایه است. حضرت در حدیثی می‌فرماید: «حرمت همسایه بر همسایه چون حرمت خون او است». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۱۳۵۹)

پیام این حدیث نبوی آن است که رعایت حریم همسایه چون مراقبت از جان او و پرهیز از آنچه سلامتی او را تهدید می‌کند، لازم است. اهمیت حق همسایه را رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در گفتاری دیگر ا ین گونه تبیین می‌کند:

«جبرئیل درباره همسایه آن قدر به من سفارش می‌کرد که من پنداشتم همسایه ارث خواهد برد». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۲۶۴۰)

پیش از آنکه مصادیق و نمونه‌هایی از حقوق متقابل همسایگان را در کلمات رسول گرامی اسلام بررسی کنیم، با توجه به حدیثی از حضرت، به اصل اثبات حق برای همسایه پی می‌بریم که می‌فرماید: «همسایه حقی دارد». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۲۲۶۶)

حقوق همسایه را نمی‌توان در مصادیق معینی محدود کرد، ولی با آشنا شدن با برخی از آن‌ها می‌توان به کمیت و کیفیت آن‌ها پی برد. حضرت در حدیثی می‌فرماید: «حق همسایه آن است که اگر مریض شد، عیادتش کنی و اگر از دنیا رفت، در تشییع جنازه‌اش حاضر شوی و اگر از تو قرض خواست، به او بدهی و اگر حادثه خوبی برای او رخ داد، به او تبریک بگویی و اگر مصیبتی دید، به او تسلیت بگویی و ساختمان خود را بالاتر از ساختمان او نسازی و با این کار جریان باد را بر او نبندی». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۱۳۸۷)

محور دیگر در حقوق همسایگان، رعایت عفت و پاکدامنی درباره آنان است. حضرت در حدیثی می‌فرماید: «آنکه با زن همسایه خود روابط جنسی حرام داشته باشد، روز قیامت خداوند به او نگاه مرحمت ندارد و او را پاک نمی‌کند و به او می‌گوید: همراه با دوزخیان به داخل آتش برو». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۱۷۰۸)

سنگینی کیفر این کار زشت به این دلیل است که در دنیای همسایگی، نوعی اطمینان و اعتماد متقابل حکومت می‌کند و اگر کسی از این فضا سوء استفاده کند و این حاکمیت را مخدوش سازد، مرتکب جرم سنگینی شده و باید در انتظار کیفر سنگین نیز باشد. زشتی این کار را رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) در حدیثی دیگر این چنین ترسیم می‌کند: «اگر مردی با ده زن روابط جنسی حرام داشته باشد، جرمش کمتر است تا اینکه با زن همسایه‌اش چنین روابطی را برقرار کن و اگر از ده خانه دزدی کند، آسان‌تر است تا این‌که از خانه همسایه‌اش دزدی کند». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۲۲۱۲)

پیام این دو حدیث توجه به اهمیت ویژه حقوق همسایه در مسائل اخلاقی و اقتصادی است؛ یعنی هر همسایه‌‌ای موظف است که با عملکرد خود، نه تنها امنیت اخلاقی و اقتصادی همسایه را مورد هجوم قرار ندهد، از آن پاسداری و از آسیب پذیری آن جلوگیری کند.

محور دیگر در حقوق همسایگان، رعایت حقوق انسانی و توجه به گرسنگی و نیازهای اولیه آن‌هاست. حضرت در حدیثی می‌فرماید: «هر کس همسایه‌اش از شرش در امان نیست، مؤمن نیست». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۲۳۸۳)

پیام این حدیث آن است که حفظ امنیت همسایه و پرهیز از ایجاد مزاحمت و ناامنی برای او از لوازم ایمان است.

محور دیگر در حقوق همسایگان، رعایت حقوق آنان نسبت به همسایگان جدید است؛ زیرا انسان با فروختن منزل یا ملک خویش آن را تحت تصرف دیگران قرار می‌دهد. به همین دلیل، ابتدا پیشنهاد فروش را به همسایه‌اش بدهد، یعنی اولویت برای خریدن با اوست. رسول گرامی(صلی الله علیه و آله) در این زمینه می‌فرماید: «هر کس خواست خانه یا ملک خویش را بفروشد، باید نخست به همسایه‌اش پیشنهاد کند».(ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۱۶۸)

 در حدیثی دیگر می‌فرماید: «همسایه خانه در خرید خانه همسایه مقدم است». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۱۲۹۸)

گاهی رعایت حق همسایه در خرید منزل اهمیت بیشتری دارد. برای نمونه، هنگامی که دو همسایه از یک مسیر مشترک برای رفتن به منزل عبور می‌کنند، در این صورت حتما باید هر کدام از آن‌ها هنگام فروش به دیگری پیشنهاد بدهد و در غیاب یکدیگر معامله نکنند. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در این باره می‌فرماید: «در معامله، سهم همسایه مقدم است؛ اگر راه آن‌ها یکی است، باید منتظر او باشد اگر چه غایب باشد». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۱۳۱۵)

محور دیگر در رعایت حقوق همسایگان در سخنان رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) رعایت حق همسایه‌ای است که خانه‌اش به انسان نزدیک‌تر است. حضرت در گفتاری می‌فرماید: «وقتی دو نفر تو را با هم دعوت کردند، دعوت کسی را که خانه‌اش نزدیک‌تر است؛ بپذیر زیرا آن که خانه‌اش نزدیک‌تر است در همسایگی مقدم است و اگر یکی زودتر دعوت کرده است، دعوت او را بپذیر»(ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۱۳۵) .

محور دیگر در سخنان رسول خدا(صلی الله علیه و آله) توجه به آثار و پی‌آمدهای مثبت همسایه برای همسایه دیگر است. رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) در این باره می‌فرماید: «همانا خداوند به وسیله مسلمان پارسا و شایسته، بلا را از صد خانه از همسایگان او دفع می‌کند». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۷۲۸)

محور دیگر سخنان رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله)، توجه به آثار حسن هم‌جواری است. حضرت در گفترای می‌فرماید: «حسن هم‌جواری، مایه آبادی شهرها و طولانی شدن عمرهاست». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۱۳۷۱)

و در حدیث دیگری می‌فرماید: «اگر می‌خواهید که خدا و پیغمبر شما را دوست بدارند، وقتی امانتی به شما سپردند، رد کنید و همین که سخن می‌گویید، راست بگویید و با همسایگان خود به نیکی رفتار کنید».

و در گفتاری دیگر می‌فرماید: «بهترین رفیقان در پیشگاه الهی، کسی است که برای رفیق خود بهتر باشد و بهترین همسایگان، کسی است که باری همسایه خود بهتر باشد». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۱۴۸۰)

نقش همسایه خوب در زندگی آن‌چنان است که حضرت در حدیثی می‌فرماید: «مسکن و همسایه خوب و مرکب سواری مناسب و رام از سعادت انسان است». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۲۷۶۱)

یکی از نشانه‌های حسن هم‌جواری، تکریم همسایه است. رسول گرامی در روایتی، آن را نشانه ایمان دانسته و فرموده است: «هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید همسایه خویش را گرامی بدارد». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۲۷۷۴)

محور دیگر در سخنان رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله)، طبقه بندی همسایه‌ها از نظر نوع و میزان حقوق آن‌هاست. حضرت در حدیثی می‌فرماید: «همسایگان سه گروهند:

همسایه‌ ای که یک حق دارد که حق  او از دیگر همسایگان کمتر است و همسایه‌ای که دو حق دارد و همسایه‌ای که سه حق دارد.

آن همسایه‌ای که یک حق دارد، همسایه مشترک است که خویشاوندی ندارد. او فقط حق همسایگی دارد.

آن همسایه‌ای که دو حق دارد، همسایه مسلمان است که هم حق اسلام و هم حق همسایگی دارد.

آن همسایه‌‌ای که سه حق دارد، همسایه مسلمان است که خویشاوندی نیز دارد که حق اسلام و حق همسایگی و حق خویشاوندی دارد». (ر. ک: نهج الفصاحه، ح ۱۳۳۹)

پیام این حدیث نبوی آن است که حق همسایگی منوط به هم‌کیشی و هم‌عقیده بودن و داشتن روابط خویشاوندی نیست، بلکه خود عنوان همسایه عاملی است برای پای‌بندی به حقوق همسایگی. بر این اساس، حتی غیر مسلمانی که در همسایگی مسلمان زندگی می‌کند، دارای حق همسایگی بوده و رعایتش لازم است.

برگرفته از کتاب: زیستن با پیامبر، نوشته مهدی رضایی، انتشارات مرکز پژوهش‌‌های اسلامی صدا و سیما.

منبع:http://www.sibtayn.com

 
 
 
حقوق همسایگان در اسلام

آیین همسایه داری

دین مقدس اسلام، برنامه ای جامع و کامل برای سعادت بشر در دنیا و آخرت است که جنبه ها و نیازمندی های فردی و اجتماعی، جسمی و روحی او را در نظر دارد و در مورد همسایه داری نیز رهنمودهای سودمندی بیان کرده است.

خداوند در قرآن کریم در برشماری مجموعه ای از حقوق اسلامی مسلمانان در قبال یکدیگر، نیکی به چند گروه از جمله همسایگان را به بندگانش سفارش می کند و می فرماید:

وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبی وَ الْجارِ الْجُنُبِ. (نساء: ۳۶)

و به همسایه نزدیک و همسایه دور احسان کن.

در تفسیر «دور» و «نزدیک» در آیه بالا، چند احتمال داده شده است، ولی به نظر می رسد منظور همان دوری و نزدیکی مکانی باشد. از آنجا که کلمه همسایه، در عرف عامیانه مفهوم محدودی دارد و تنها همسایگان نزدیک را دربرمی گیرد، شاید برای توجه دادن به وسعت مفهوم آن از نظر اسلام، راهی جز این نبوده است که نامی از همسایگان دور نیز به صراحت برده شود.

این بیان هنگامی تقویت می شود که نظر اسلام را درباره حد همسایگی بدانیم. شخصی می گوید از امام صادق علیه السلام پرسیدم: فدایت شوم، حد همسایگی تا کجاست؟ فرمود: «اَرْبَعین دارا مِن کُلِّ جانب؛ چهل خانه از هر طرف».

متأسفانه در دنیای ماشینی امروز روابط عاطفی و انسانی مردم با یکدیگر چنان به ضعف و خاموشی گراییده است که همسایگان نزدیک نیز کوچک ترین خبری از حال همدیگر ندارند و حتی گاهی پس از چندین سال سکونت در یک محل، هنوز نام یکدیگر را نمی دانند. اسلام این رویه را به شدت نکوهش می کند و سفارش های اولیای بزرگوار اسلام در این باره، موجب شگفتی است. علی علیه السلام در آخرین وصیت های خود چنین می فرماید:

اللّه َ اللّه َ فی جیرانِکُمْ فَإِنَّهُمْ وَصِیَّهُ نَبِیِّکُمْ، مازالَ یُوصی بِهْمِ حَتّی ظَنَنّا اَنَّهُ سَیُورِّثُهُمْ.

از خدا بترسید! از خدا بترسید! درباره همسایگان که همواره مورد سفارش پیامبرتان بوده اند. (آن حضرت) به قدری درباره آنان سفارش می کرد که گمان می بردیم برای ایشان میراثی قرار خواهد داد.

پیامبر اسلام شیوه رفتار همسایگان با یکدیگر را در تأمین سعادت و آسایش انسان ها مؤثر می دانست و به یارانش سفارش می کرد در جایی مسکن گزینند که بتوانند از نعمت وجود همسایگان شایسته تری بهره مند شوند. وقتی یکی از اصحاب از ایشان پرسید: ای رسول خدا صلی الله علیه و آله ! تصمیم دارم خانه ای بخرم، به نظر شما کدام محله را انتخاب کنم؟ حضرت بدون آنکه محله خاصی را به او پیشنهاد کند، فرمود:

اَلْجَارُ ثُمَّ الدّارُ، اَلرَّفیقُ ثُمَّ السَّفَرُ.

اول همسایه [را بنگر] سپس خانه [بخر]، ابتدا رفیق [برگزین] سپس سفر [کن].

پیام متن:

۱٫ تا چهل خانه از هر طرف، همسایه به حساب می آیند.

۲٫ سفارش به همسایه داری در گفتار امامان معصوم.

۳٫ توجه به همسایگان قبل از خرید منزل.

آداب همسایه داری

آداب و حقوقی که اسلام برای همسایگان در نظر گرفته، فراوان است. روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله از یاران خود پرسید: آیا می دانید حق همسایه چیست؟ حاضران پاسخ منفی دادند. آن حضرت فرمود:

حق همسایه آن ا ست که اگر برای کرایه از شما درخواست کمک کرد، به او کمک کنید. اگر وام خواست، به او بپردازید. هرگاه تهی دست شد، از او دست گیری کنید. چنانچه خیری به او رسید، به او تبریک بگویید. هنگام بیماری، به عیادتش بروید. در مصیبت ها به او تسلیت بگویید. اگر مُرد، در تشییع جنازه اش حاضر شوید. بر ارتفاع خانه خود بدون موافقت او نیفزایید تا مانع وزش نسیم و جریان هوا نشود. هرگاه میوه ای خریدید، مقداری به او هدیه کنید و اگر مایل به این کار نبودید، آن را پنهانی به خانه ببرید و دقت کنید که فرزندتان آن را از خانه بیرون نبرد که فرزند او ببیند و به خاطر آن بهانه گیری کند. با بوی غذای مطبوع خود، او را میازارید، مگر آنکه مقداری برایش بفرستید.

گرامی داشتن و احترام همسایه نیز از سفارش های مهم اسلام است. رسول خدا صلی الله علیه و آله در این باره می فرماید:

حُرْمَهُ الْجارِ عَلَی الْإنسانِ کَحُرْمَهِ أُمِّهِ.

احترام همسایه، مانند احترام مادر، بر انسان لازم است.

پیام متن:

۱٫ کمک مالی، عاطفی و غذایی، از وظایف اخلاقی همسایگان در حق همدیگر است.

۲٫ ارزش والای احترام به همسایه در اسلام.

صبوری و رازداری با همسایگان

اگر افراد یک محل به مدت طولانی با یکدیگر همسایه باشند، کم کم بر اسرار زندگی همدیگر آگاه خواهند شد. از آنجا که آشکار ساختن اسرار زندگی مردم و فاش کردن عیب های آنان بسیار نکوهیده است، مؤمن نباید در کار دیگران کنجکاوی کند و به دنبال عیب جویی باشد. اگر هم بر حسب اتفاق بر رازی آگاه شد، باید آن را پنهان بدارد و مصداق این مثل که: «خدا می بیند و می پوشد، همسایه ندیده می خروشد» نباشد. از این رو، امام سجاد علیه السلام ، رازداری را یکی از حقوق همسایگان بر یکدیگر معرفی می کند و می فرماید:

فَإِنْ عَلِمْتَ عَلَیْهِ سُوءً، سَتَرْتَهُ عَلَیْهِ.

چنانچه بر عیب همسایه ات آگاه شدی، باید آن را پنهان سازی.

از سوی دیگر، تضاد و مزاحمت از پی آمدهای زندگی اجتماعی است. وقتی گروهی با هم در یک محیط زندگی می کنند، ممکن است کم توجهی و عمل نکردن بعضی افراد به آداب اسلامی، آسایش را از دیگران بگیرد و آنان را بیازارد و این، خود، زمینه ساز کدورت ها و درگیری های بعدی شود. در این صورت شایسته است طرفی که از همسایه خود کم لطفی دیده است، آزار همسایه را تحمل کند. اگر هم ناچار به نشان دادن واکنش شد، با رویی گشاده و زبانی نرم به وی گوشزد کند؛ به گونه ای که این تذکر به اصلاح او کمک کند و رنجش خاطرش را موجب نشود. امام کاظم علیه السلام می فرماید:

لَیْسَ حُسْنُ الجَوارِ کَفَّ الْأَذی ولکِنَّ حُسْنَ الجَوارِ الصَّبْرُ عَلی الاَذی.

همسایه داری نیکو، به آزار نرساندن نیست، بلکه همسایه داری نیکو، در صبر بر آزار همسایه است.

پیام متن:

رازداری و صبر در برابر آزار همسایگان، از جلوه های والای اخلاق همسایگی است.

آثار مثبت رعایت حقوق همسایگی

رفتار نیک همسایگان با یکدیگر، می تواند سرچشمه برکت های فراوانی باشد. تقویت روحیه همکاری و همفکری به منظور پاکیزه و آباد نگه داشتن محیط زندگی، یکی از آنهاست که خود، آرامش روانی و طول عمر انسان را در پی دارد. امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید:

حُسْنُ الجَوارِ یُعَمِّرُ الدِّیارَ و یَزیدُ فی الْأَعمارِ.

همسایه داری نیکو، شهرها را آباد و عمرها را طولانی می کند.

در جای دیگر این امام همام، خوش رفتاری با همسایه را موجب زیاد شدن روزی معرفی می کند و می فرماید: «حُسْنُ الجَوارِ یَزیدُ فی الرِّزْقِ؛ همسایه داری نیکو، روزی را زیاد می کند».

آمرزش گناهان نیز پاداش خداوند به کسانی است که همسایه ها از آنان راضی باشند. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

مَن ماتَ وَ لَهُ جیرانٌ ثلاثَهٌ کُلُّهُمْ راضُونَ عَنهُ غُفِرَ لَهُ.

هر کس بمیرد، در حالی که سه همسایه داشته باشد و همگی از او راضی باشند، آمرزیده می شود.

پیام متن:

آبادانی شهرها، طولانی شدن عمر، فزونی روزی و آمرزش گناهان، نشانه های رضایت معنوی همسایگان از یکدیگر است.

نتیجه بی تفاوتی نسبت به همسایگان

بی خبری از حال همسایگان و بی توجهی به حقوق آنان، از اموری است که در اسلام نکوهش و از آن به زشتی یاد شده است. پیامبر بزرگوار اسلام، کسی را که خود، سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد، مؤمن نمی داند.

ما امَنَ بی مَنْ باتَ شَبْعانَ و جارُهُ جائِعٌ.

به من ایمان نیاروده است، کسی که با شکم سیر بخوابد، در حالی که همسایه اش گرسنه باشد.

همچنین، از امام صادق علیه السلام نقل است:

پس از جدایی حضرت یعقوب از فرزندش یوسف، فرزند دیگرش بنیامین نیز از وی جدا شد. این پیامبر بزرگ، روزی در حال مناجات به درگاه خداوند عرض کرد: بارالها، دوری از یوسف و نابینایی، مرا کم بود که بنیامین را نیز از من گرفتی! به او وحی شد: ای یعقوب! من اگر فرزندانت را میرانده باشم، برایت زنده می کنم و به تو برمی گردانم، ولی آیا به یاد داری که در فلان روز، گوسفندی کشتی و آن را کباب کردی و با اهلت خوردی و به فلانی و فلانی که همسایه تو و روزه دار بودند، چیزی ندادی؟

این حکایت، می آموزد که این بلا به سبب بی توجهی حضرت یعقوب علیه السلام به آن همسایه است.

ای که بر مرکب رهوار سواری هشدار خر هیزم کش همسایه تپیده به گلِ است
آتش از خانه همسایه درویش مخواه کانچه برروزن او می گذرد، دودِ دل است

پیام متن:

بی توجهی به احوال همسایگان، موجب کم لطفی خداوند و حتی نشانه ضعف ایمان است.

آزار به همسایگان

آزار دیگران، با فطرت آدمی ناسازگار است و هیچ عقل سلیمی آن را نمی پسندد. وقتی خداوند، بی توجهی به حال همسایگان را منشاء کم لطفی می شمارد، آزار رسانی به آنها، حتما پی آمدهای سنگین تری را در پی می آورد.

به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض شد: فلان زن، روزها روزه می گیرد و شب ها به نماز می ایستد و صدقه می دهد، ولی همسایه خود را نیز با زبانش می آزارد. حضرت فرمود: «لا خَیْرَ فیها، هِیَ مِن أهْلِ النّارِ؛ خیری در او نیست، او اهل آتش است».

اسلام پیروان خود را از همسایه آزاری بازداشته و هیچ ارج و حرمتی برای فرد همسایه آزار قائل نشده و دستور داده است با وی برخورد جدی کنید و او را به اشتباه خویش آگاه سازید. امام باقر علیه السلام درباره متوجه کردن همسایه به عمل نادرست خود، در حدیثی چنین می فرماید:

شخصی از آزار همسایه اش نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله شکایت کرد. حضرت او را به صبر فراخواند. بار دیگر نیز به شکایت آمد، حضرت باز هم او را به خویشتن داری دعوت کرد. بار سوم آمد و شکایت خود را تکرار کرد، پیامبر فرمود: چون روز جمعه شود، زمانی که مردم برای نماز جمعه می روند، اثاثیه ات را از منزل خارج کن و بر سر راه مردم بیاور. چون از تو علت این کار را جویا شدند، ماجرای خود را برای آنان بازگو کن. آن شخص به دستور پیامبر عمل کرد. چون ساعتی گذشت، همسایه ای که آزارش می داد، سراسیمه نزد او آمد و از او خواست اثاثیه اش را به منزل بازگرداند و گفت: با خداوند عهد می کنم که دیگر تو را نیازارم.

پیام متن:

همسایه آزاری، در اسلام به شدت نکوهش و نوعی جرم اخلاقی محسوب می شود.

همسایگان را دریابیم

وجود همسایه خوب، برای آدمی نعمتی ارزشمند و همسایه خوب بودن، مایه محبت و دوستی است. دل ها همواره متوجه جایی می شود که نیکی و مهربانی در آن حاکم باشد و هرجا که شهد خیر باشد، افراد گرد هم می آیند. نقش رفتار نیک در همسایگی، در ایجاد تجمع های پرشکوه و الفت های اجتماعی، فراوان است. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «مَنْ حَسُنَ جِوارِه کَثُرَ جیرانُهُ؛ آن که همسایگی اش نیکو باشد، همسایگانش روزافزون می شود.»

ایشان در حدیثی دیگر می فرماید: «حُسْنُ الجوار یَعْمُرُ الدّیارَ و یزیدُ فی الأعمار؛ خوش همسایگی، هم آبادی ها را آباد و هم عمرها را زیاد می کند».

امام صادق علیه السلام نیز در سخنی فرمود: «بر شما باد نماز خواندن در مسجدها و همسایگی خوب با مردم».

گاهی تحمل سختی ها و ناسازگاری های همسایگان، برای حُسن هم جواری لازم است. اگر بخواهیم روابط مان از هم نگسلد، باید صبور بود و تحمل کرد و بدی را با بدی پاسخ نداد.

رفت و آمد، رسیدگی، احوالپرسی، یاری، عیادت، انفاق و صدقه، رفع نیاز و همدردی، از جمله وظایفی که بر عهده همسایه و نیز نشانه جوانمردی و انسان دوستی است. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «مِنَ المُروّهِ تَعَهُّدُ الجیرانِ؛ رسیدگی به همسایگان، جوانمردی است».

همچنین حضرت امام باقر علیه السلام یکی از ویژگی های مهم شیعه را، رعایت حق همسایگی می داند و می فرماید:

والتعاهُدُ لِلجیرانِ مِنَ الفُقراءِ وَ اَهلِ المَسکَنَهِ وَ الغارِمینَ و الأَیتام.

از نشانه های پیروان ما، رسیدگی به همسایگان نیازمند و تهی دست و بدهکاران و یتیمان است.

انسان شرافتمند و با وجدان چگونه می تواند آسوده خاطر و با شکم سیر بخوابد، در حالی که در همسایگی او محروم و گرسنه و نیازمند باشد و با آنکه او می تواند گرهی را از آنان بگشاید، کوتاهی کند!؟ چگونه می تواند این سخن پیامبر را از یاد ببرد که:

ما امَنَ بی مَنْ باتَ شَبعانا وَ جارُهُ المُسلمُ جائعٌ.

هر کس سیر بخوابد، در حالی که همسایه مسلمانش گرسنه باشد، به من ایمان نیاورده است!

اگر این حق و حریم اسلامی، مسئولانه شناخته و رعایت شود، در جامعه اسلامی نیازمند و گرفتاری که صورت خود را با سیلی سرخ نگه دارد، پیدا نخواهد شد.

پیام متن:

حسن همجواری، رسیدگی، رفت و آمد، یاری، عیادت، انفاق و صدقه و رفع نیازمندی، از وظایف اخلاقی همسایگان نسبت به یکدیگر است.

 

 

 

 پدید آورنده : اقبال حسینی نیا ، صفحه  108   مجله طوبی – مرداد ۱۳۸۵، شماره ۸

منبع:  http://www.hawzah.net